كانون های وكلای دادگستری از جمله قدیمی ترین انجمن های غیردولتی و مستقل قرن حاضراند كه در كنار نظام های قضایی مدرن در كشورهای توسعه یافته یا درحال توسعه شكل گرفته اند.
در ایران نیز كانون وكلای دادگستری به عنوان مؤسسه ای مستقل و دارای شخصیت حقوقی در سال 1331 تشكیل گردید و از بدو تأسیس خود عهده دار 2 امر مهم شد، امر نخست تلاش در جهت تسهیل دادخواهی ملت بوده كه از طریق تربیت وكلای مدافع و ارائه خدمات حقوقی معاضدتی نظیر معرفی وكلای تسخیری و معاضدتی و ارائه مشاوره حقوقی انجام گرفته و امر دیگر تمشیت امور وكلا از قبیل آموزش آنها، صدور و تمدید پروانه، حمایت حقوقی، ترفیع یا تنزل و نیز رسیدگی به تخلفات ایشان بوده است.
همت كانون وكلا در طول سالیان دراز بر این امر استوار بوده كه بنا بر ركن ركین تشكیل و حیات خود یعنی اصل استقلال از دستگاه قضایی و دولت به معنای اعم، ضمن تعامل و همكاری با حاكمیت و خاصه دستگاه قضایی، وظایف خود را به دور از مداخله آنها انجام دهد تا تضمینی برای استقلال اعضای خود در مقام دفاع و در نهایت تضمینی برای دسترسی مردم به یك فرایند دادرسی عادلانه باشد. انجام این مهم مستلزم اداره این نهاد توسط خود وكلا و به اصطلاح «خود انتظامی» می باشد كه در قانون استقلال كانون وكلا، هیأت مدیره ای مركب از منتخبان وكلا عهده دار آن است.
رئیس كانون وكلای استان همدان از تاریخچه شكل گیری این نهاد مدنی در استان ها چنین می گوید:

پس از تشكیل كانون وكلای دادگستری مركز در تهران و به تدریج و با افزایش تعداد وكلای مقیم در دیگر استان ها و ضرورت تشكیل كانون در استان های دیگر، در استان همدان نیز كانون وكلای دادگستری استان در سال 1383تأسیس شد كه تاكنون 8 هیأت مدیره با انتخاب وكلای عضو خود، عهده دار اداره آن شده اند و اكنون هیأت مدیره دوره هشتم كه در شهریورماه سال 1398 انتخاب شده در دومین سال از دوره فعالیت خود قرار گرفته است. تمامی اركان و كمیسیون های كانون وكلا كه در ادامه به شرح فعالیت آنها می پردازیم، توسط هیأت مدیره منتخب وكلا اداره می شود كه مركب از 3 عضو اصلی و 2 عضو علی البدل است. در رأس هرم تشكیلات كانون، رئیس كانون وكلا قرار دارد كه مطابق قانون از حیث شأن در ردیف دادستان كل كشور در پایتخت و دادستان استان در سایر نقاط كشور قرار می گیرد.
سعید آئینه وند می افزاید: كانون وكلای دادگستری استان همدان درحال حاضر در حدود 800 عضو دارد كه پس از پذیرش در آزمون كارآموزی وكالت و گذراندن دوره كارآموزی 18 ماهه تحت آموزش و نظارت كانون وكلا، پروانه پایه یك وكالت دریافت كرده اند.
وی با بیان اینكه بخشی از فعالیت های كانون ارائه خدمات حقوقی رایگان به شهروندان می باشد، تشریح كرد: این خدمات شامل مشاوره حقوقی است كه همه روزه و توسط وكلای این كانون از طریق اداره معاضدت و مشاوره حقوقی كانون ارائه می شود، در این واحد، عموم شهروندان با مراجعه به كانون و طرح مشكلات حقوقی یا تشریح روند پرونده های قضایی خود، از مشاوره وكلای متخصص در زمینه های مختلف از دانش حقوق، مسیر حل مشكلات خود را دریافت می كنند. بخش مهم دیگری از این خدمات، وكالت معاضدتی و تسخیری در كانون وكلاست؛ وكالت معاضدتی شامل مواردی می شود كه شهروندان به دلیل ناتوانی در استخدام وكیل و پرداخت حق الوكاله، با مراجعه به اداره معاضدت كانون و پس از طی تشریفات و احراز ناتوانی مالی، از حضور و دفاع وكیل در پرونده های حقوقی خود به صورت رایگان بهره مند می شوند، وكالت تسخیری نیز شامل پرونده های كیفری می شود كه به موجب قانون حضور وكیل برای متهم ضروری است (مانند مواردی كه متهم به سن قانونی نرسیده یا مجازات جرم ارتكابی از مجازات های سلب كننده حیات باشد)، در این موارد با درخواست دادگاهی كه پرونده در آن مطرح است، كانون وكلا به معرفی وكیل و اعزام او به دادگاه برای دفاع از متهم اقدام می كند.
وی از دیگر اركان مهم كانون، كمیسیون های كارآموزی و كارگاه های آموزشی را دانست و ادامه داد: وظیفه آموزش كارآموزان وكالت و سنجش مستمر آنها را برای احراز عنوان وكیل دادگستری بر عهده این كمیسیون ها است و در این بخش از كانون، كلاس های آموزشی در موضوعات مختلف حقوقی با بهره گیری از وكلای مجرب و با سابقه برگزار می گردد، كارآموزان با معرفی به محاكم دادگستری به طور مستقیم در جریان رسیدگی به پرونده ها قرار می گیرند و از روند آن گزارش تهیه و به كانون ارائه می كنند و درنهایت در پایان دوران كارآموزی خود در مجموعه آزمون های شفاهی و كتبی موسوم به اختبار، پس از كسب نمره های لازم، با ادای سوگند وكالتی، به شغل شریف وكالت نائل می شوند.
وی افزود: دادسرا و دادگاه انتظامی وكلا از دیگر بخش های كانون وكلاست كه عهده دار دریافت و رسیدگی به شكایات از وكلاست، در این بخش پس از ثبت شكایات و ارجاع آن به شعب دادیاری انتظامی، برابر قانون در زمینه شكایات تحقیق به عمل آمده و درصورت احراز تخلف وكیل، پرونده به شعب دادگاه انتظامی كانون وكلا ارسال و مورد رسیدگی و صدور رأی قرار گرفته و درصورت محكومیت وكیل، مجازات های انتظامی متناسب با نوع تخلف نظیر محرومیت موقت از اشتغال به وكالت و حتی محرومیت دائم اعمال می شود. شایان ذكر است احكام صادره از دادگاه انتظامی كانون وكلا، قابل اعتراض در دادگاه عالی انتظامی قضات است.
آئینه وند عنوان كرد: كانون وكلا اركان دیگری نیز دارد كه شامل كمیسیون های مختلفی نظیر كمیسیون های روابط عمومی، پژوهش های حقوقی، حقوق بشر، كمیسیون ورزشی، فرهنگی و رفاهی و نقل و انتقالات می شود كه هر كدام عهده دار بخشی از فعالیت های صنفی و عمومی كانون هستند.
با این حال آنچه درباره كانون وكلا به عنوان قدیمی ترین و تنها نهاد مدنی مستقل ارائه كننده خدمات حقوقی در كشور در طول سالیان متمادی استقرار و فعالیت خود به ویژه در دوران استقرار جمهوری اسلامی و به ویژه در گام دوم انقلاب اسلامی مطرح است و می تواند این نهاد را به عنوان الگویی برای سایر نهادها قرار دهد این است كه كانون وكلا تنها مؤسسه در كشور است كه بدون وابستگی و اتكا به نهادهای دولتی و بدون دریافت هرگونه بودجه و منابع مالی دولتی و تنها با اتكا به منابع درآمد داخلی و به صورت خودگردان، ضمن به عهده گرفتن بخش عمده ای از فرایند دادرسی عادلانه كه همان امر دفاع است، زمینه اشتغال و فعالیت اجتماعی طیف وسیعی از دانش شآموختگان دانشگاه های كشور در رشته حقوق را فراهم آورده است.

روابط عمومی كانون وكلا